Cách thiết kế căn hộ không bậc cho người đi xe lăn

1. Tại sao cần thiết kế căn hộ không bậc cho người đi xe lăn?

Thiết kế căn hộ không bậc (barrier-free) là xu hướng kiến trúc hướng đến sự hòa nhập và bình đẳng cho mọi người, đặc biệt là người khuyết tật, người già hoặc người có khả năng vận động hạn chế.
Trong căn hộ, chỉ cần một bậc thềm nhỏ hay ngưỡng cửa cao cũng có thể khiến việc di chuyển của người dùng xe lăn trở nên khó khăn, thậm chí nguy hiểm.

Do đó, việc thiết kế căn hộ không bậc không chỉ giúp người sử dụng xe lăn di chuyển thuận lợi, mà còn thể hiện tinh thần nhân văn, hiện đại và an toàn trong kiến trúc đô thị.

2. Nguyên tắc chung khi thiết kế căn hộ không bậc

Khi lên ý tưởng hoặc cải tạo căn hộ dành cho người đi xe lăn, cần đảm bảo các nguyên tắc sau:

2.1. Lối đi bằng phẳng, không chênh cao

Toàn bộ lối đi từ cửa chính đến các khu vực như phòng khách, bếp, phòng ngủ, nhà tắm đều phải bằng phẳng, không có bậc cao thấp.
Nếu có thay đổi cao độ (ví dụ sàn nhà tắm), nên sử dụng độ dốc dưới 5°, thuận tiện cho xe lăn lên xuống.
Dùng vật liệu chống trượt, bề mặt nhẵn, dễ vệ sinh.

2.2. Cửa ra vào và hành lang rộng rãi

Cửa chính và cửa phòng nên có chiều rộng tối thiểu 80–90cm, đảm bảo xe lăn đi qua dễ dàng.
Tay nắm cửa dạng tay gạt thay vì núm xoay, giúp người yếu tay hoặc khó cử động sử dụng dễ hơn.
Hành lang trong căn hộ nên rộng ít nhất 1,2 mét, đủ không gian quay đầu xe lăn.

2.3. Sàn nhà phẳng, không chênh lệch giữa các phòng

Tránh sử dụng bậc nhỏ hoặc ngưỡng cao giữa phòng khách, bếp, ban công.
Dùng nẹp chuyển sàn phẳng nếu cần thay đổi loại vật liệu (ví dụ gạch sang gỗ).

3. Bố trí nội thất thân thiện với người dùng xe lăn

3.1. Phòng khách

Giữ lối di chuyển thông thoáng, tránh bàn ghế chiếm diện tích giữa phòng.
Ổ điện, công tắc nên được đặt ở độ cao từ 80–120 cm để người ngồi xe lăn có thể với tới.

3.2. Phòng bếp

Thiết kế bàn bếp dạng chữ U hoặc chữ L có phần dưới rỗng, để người ngồi xe lăn có thể đưa chân vào.
Bếp nấu, chậu rửa, tủ treo tường được đặt ở độ cao phù hợp (70–85cm), vừa tầm tay.
Sử dụng ngăn kéo trượt nhẹ thay vì tủ cánh mở.

3.3. Phòng tắm và toilet

Đây là khu vực quan trọng nhất. Cần:
- Không có bậc lên xuống.
- Lắp thanh vịn ngang và dọc gần bồn cầu, chậu rửa và khu tắm.
- Sử dụng vòi sen cầm tay, ghế ngồi cố định trong khu tắm.
- Sàn gạch chống trượt, thoát nước tốt.

3.4. Phòng ngủ

Giường nên thấp, dễ lên xuống, có khoảng trống ít nhất 90cm mỗi bên để xe lăn di chuyển.
Tủ quần áo thiết kế cửa trượt, thanh treo thấp.

4. Thiết bị hỗ trợ và công nghệ thông minh

Cảm biến tự động: bật/tắt đèn, mở cửa khi có người tới gần.
Chuông báo khẩn cấp: giúp người khuyết tật liên lạc với người thân khi cần hỗ trợ.
Thiết bị điều khiển giọng nói hoặc qua điện thoại: giúp điều khiển đèn, điều hòa, rèm cửa mà không cần di chuyển.

5. Lợi ích của căn hộ không bậc

An toàn hơn: hạn chế nguy cơ té ngã cho cả người già và trẻ nhỏ.
Thuận tiện hơn: di chuyển mượt mà, không vướng bậc cửa.
Tăng giá trị căn hộ: xu hướng “universal design” (thiết kế cho mọi người) đang được đánh giá cao trong bất động sản hiện đại.
Thể hiện nhân văn: tạo môi trường sống hòa nhập, tôn trọng mọi cư dân.

6. Kết luận

Thiết kế căn hộ không bậc không chỉ dành cho người khuyết tật mà còn mang lại sự an toàn, tiện nghi và thẩm mỹ hiện đại cho mọi gia đình.
Đó là một bước tiến trong xu hướng kiến trúc nhân văn và bền vững, góp phần xây dựng cộng đồng chung cư thân thiện – nơi mọi người đều có thể sống độc lập và hạnh phúc.