Hậu quả pháp lý nếu không công chứng hợp đồng thuê chung cư

Hợp đồng thuê chung cư là một văn bản pháp lý quan trọng xác lập quyền và nghĩa vụ của bên cho thuê và bên thuê. Tuy nhiên, không ít người vì chủ quan hoặc thiếu hiểu biết mà thực hiện giao dịch cho thuê căn hộ mà không qua công chứng. Điều này tiềm ẩn nhiều rủi ro và có thể gây ra hậu quả pháp lý nghiêm trọng. Vậy không công chứng hợp đồng thuê nhà có hợp pháp không và những rủi ro người thuê, người cho thuê có thể gặp phải là gì?

Hợp đồng thuê chung cư có bắt buộc phải công chứng không?

Theo quy định tại Khoản 2, Điều 122 Luật Nhà ở 2014, đối với hợp đồng thuê nhà ở giữa cá nhân với cá nhân, thì không bắt buộc phải công chứng hoặc chứng thực, trừ khi các bên có yêu cầu.

Tuy nhiên, nếu bên cho thuê là tổ chức, doanh nghiệp, hoặc giá trị hợp đồng lớn, thời hạn thuê dài, thì nên thực hiện việc công chứng để đảm bảo tính pháp lý vững chắc, phòng ngừa tranh chấp và là căn cứ xử lý nếu phát sinh vi phạm.

Tóm lại, không công chứng hợp đồng thuê chung cư không đồng nghĩa với vi phạm pháp luật, nhưng lại khiến quyền lợi của các bên dễ bị ảnh hưởng nếu có mâu thuẫn xảy ra.

Những hậu quả pháp lý nếu không công chứng hợp đồng thuê chung cư

1. Hợp đồng dễ bị vô hiệu nếu có tranh chấp

Trong trường hợp xảy ra tranh chấp giữa người thuê và người cho thuê, nếu hợp đồng không được công chứng và không có chữ ký rõ ràng của hai bên, thì rất khó chứng minh tính hợp pháp của thỏa thuận, đặc biệt khi một bên phủ nhận nghĩa vụ của mình.

Tòa án có thể tuyên hợp đồng vô hiệu nếu phát hiện có gian dối, ép buộc, hoặc không đảm bảo điều kiện giao kết hợp đồng dân sự theo quy định.

2. Khó bảo vệ quyền lợi khi bị vi phạm hợp đồng

Ví dụ, nếu người thuê bị chủ nhà đơn phương đuổi khỏi căn hộ trước thời hạn mà không lý do, nhưng không có hợp đồng công chứng rõ ràng thì việc khởi kiện gần như bất khả thi. Người thuê sẽ không có bằng chứng vững chắc để yêu cầu bồi thường thiệt hại hoặc tiếp tục thực hiện hợp đồng.

Tương tự, bên cho thuê cũng gặp khó nếu người thuê không thanh toán đúng hạn, gây hư hỏng tài sản, hoặc chiếm dụng nhà sau khi hết hạn hợp đồng.

3. Không đủ điều kiện để làm thủ tục tạm trú, tạm vắng

Trong nhiều trường hợp, người thuê nhà cần đăng ký tạm trú để sinh sống hợp pháp tại nơi ở mới. Tuy nhiên, nếu hợp đồng thuê nhà không công chứng, nhiều địa phương sẽ không chấp nhận hồ sơ đăng ký tạm trú, gây khó khăn trong việc làm giấy tờ cá nhân, xin học cho con hoặc thực hiện các thủ tục hành chính khác.

4. Không được chấp thuận khi nộp hồ sơ hành chính

Các hồ sơ hành chính như mở tài khoản ngân hàng, xin cấp giấy phép kinh doanh tại nơi thuê, hoặc làm thủ tục liên quan đến thuế thường yêu cầu hợp đồng thuê nhà có công chứng hoặc chứng thực. Thiếu giấy tờ hợp lệ khiến bạn mất thời gian, chi phí và bị cơ quan chức năng từ chối tiếp nhận.

5. Không đảm bảo nghĩa vụ thuế

Cơ quan thuế có thể căn cứ vào hợp đồng thuê để thu thuế thu nhập cá nhân đối với bên cho thuê. Nếu hợp đồng không được công chứng hoặc không kê khai, chủ nhà có thể bị truy thu và phạt vi phạm hành chính vì không thực hiện nghĩa vụ thuế.

Trường hợp nào nên công chứng hợp đồng thuê chung cư?

Mặc dù không bắt buộc công chứng đối với mọi hợp đồng thuê nhà, nhưng trong các trường hợp sau, bạn nên thực hiện công chứng để đảm bảo an toàn pháp lý:

Giá trị hợp đồng lớn hoặc thời hạn thuê dài (từ 1 năm trở lên)
Bên thuê là doanh nghiệp, người nước ngoài hoặc tổ chức có yêu cầu minh bạch về pháp lý
Căn hộ được dùng làm văn phòng đại diện, trụ sở làm việc, đăng ký kinh doanh
Bên cho thuê hoặc bên thuê có nhu cầu vay vốn ngân hàng và cần minh chứng về hợp đồng thuê

Cách công chứng hợp đồng thuê nhà đúng quy định

Quy trình công chứng khá đơn giản:

Bước 1: Hai bên chuẩn bị hợp đồng thuê nhà (có thể nhờ văn phòng công chứng soạn)
Bước 2: Mang theo giấy tờ tùy thân, giấy tờ sở hữu nhà (bên cho thuê)
Bước 3: Cả hai bên đến văn phòng công chứng để ký và thực hiện thủ tục
Bước 4: Nhận hợp đồng đã công chứng (thường trong ngày hoặc tối đa 1 – 2 ngày làm việc)

Lệ phí công chứng thường dao động từ 200.000 đến 500.000 đồng, tùy giá trị và thời hạn hợp đồng.

Kết luận

Không công chứng hợp đồng thuê chung cư không phải là hành vi trái luật, nhưng lại ẩn chứa nhiều rủi ro về quyền lợi, trách nhiệm và thủ tục hành chính. Để tránh tranh chấp, mất quyền sở hữu, hoặc gặp khó khăn trong sinh hoạt, học tập và làm việc, cả người thuê và người cho thuê nên chủ động công chứng hợp đồng thuê nhà ngay từ đầu.

Công chứng không chỉ là lớp bảo vệ pháp lý quan trọng mà còn thể hiện sự chuyên nghiệp, minh bạch và thiện chí hợp tác giữa hai bên trong quá trình thuê – cho thuê căn hộ.